Terugblik herdenking bij het oorlogsmonument aan ‘t Haantje

Hieronder leest u de toespraak gegeven door burgemeester Huri Sahin tijdens deze herdenking.

“Dames en heren, jongens en meisjes, beste aanwezigen,

Precies 80 jaar geleden werden hier, op de plek van dit oorlogsmonument aan ’t Haantje, tien mannen doodgeschoten. In de open lucht, door de bezetter. Zonder vorm van proces, zonder dat zij schuldig waren. Doodgeschoten vanwege een verzetsdaad waar zij niets mee te maken hadden.

Doodgeschoten om de Rijswijkse bevolking en de omgeving af te schrikken. Kunt u het zich voorstellen Dat kunnen wij niet. Gelukkig niet. Wij leven namelijk al 80 jaar in vrijheid. Al 80 jaar zijn wij vrij en is er vrede in ons land. Dit jaar 2024 en vooral in 2025 staan wij daar uitgebreid bij stil. In Rijswijk worden er diverse extra herdenkingen en vieringen georganiseerd vanwege de vrijheid die wij al 80 jaar hebben.

Wij herdenken de mensen die hun leven gaven voor onze vrijheid. Wij herdenken hen die in onvrijheid zijn gestorven. En wij vieren samen dat de vrijheid er nu en al 80 jaar is, zodat we die samen mogen houden.

Deze herdenking op 7 oktober is er een die jaarlijks plaatsvindt. Ieder jaar herdenken wij de slachtoffers van deze gruwelijke gebeurtenis op deze plek. Dit jaar is het een extra bijzondere herdenking, omdat het precies 80 jaar geleden is gebeurd. In het kader van 80 jaar vrijheid is het hele oorlogsverhaal van de gebeurtenissen hier bij ’t Haantje uitgeschreven door Jilt Sietsma, Rijswijker en lid van de werkgroep 80 jaar vrijheid in Rijswijk. Hij heeft het verhaal en een aantal opvallende details uitgezocht.

Een van die opvallende details is de volgende. In de bekendmaking die de nazi’s publiceerden om de fusillade openbaar bekend te maken stond dat er 12 mensen zouden zijn doodgeschoten. Dat waren er echter 10. Hoe komt dat? Na de sabotage van het spoor door het verzet op 6 oktober, kwam het bevel om als vergeldingsactie 15 mensen dood te schieten.

Twee SS’ers hebben na dat bevel een lijst gemaakt met daarop 12 mannen, zogenoemde Todeskandidaten. Dat waren gevangenen die ter dood veroordeeld waren. Zij werden niet direct geëxecuteerd, maar gevangen gehouden om doodgeschoten te worden bij een ‘geschikte gelegenheid’, bijvoorbeeld als vergelding na een sabotageactie of aanslag.

Een van de SS’ers, Hans Munt, heeft daarna nog twee namen van de lijst afgehaald. Hij dacht dat er met tien ook wel genoegen genomen zou worden door de bevelhebber van het Duitse leger. Dat verklaart het verkeerde aantal in de bekendmaking.

Er staat nog een fout in de bekendmaking, namelijk dat de mannen door een Polizeistandgericht, een door de bezetter ingestelde vorm van snelrecht, ter dood waren veroordeeld. Dat klopt niet, want die bestonden niet. Zij waren zonder proces veroordeeld. Zij waren het slachtoffer van willekeur boven recht. De Duitsers vonden het namelijk niet belangrijk en zelfs inefficiënt om de daders van sabotageacties, zoals die van het spoor bij ’t Haantje, op te sporen en te bestraffen. Het ging niet om het doodschieten van de juiste man. Het ging hen om een zo groot mogelijk afschrikeffect. Het ging hen om het vergroten van de angst onder de mensen. Van een rechtsstaat om burgers te beschermen was dus geen sprake. Dat maakt ons extra bewust van onze vrijheid nu.

Herdenken doen wij niet alleen omdat we ons bewust moeten zijn van onze vrijheid. Wij herdenken ook omdat er nog mensen zijn op wie de oorlog blijvend impact heeft.

Er zijn hier vandaag nabestaanden aanwezig van de mannen die op 7 oktober 1944 werden doodgeschoten. Een bijzonder welkom aan hen. Ook een bijzonder welkom aan de heer Robbert Vink. Hij gaat ons vandaag het verhaal van Roland van Golberdinge vertellen, wiens naam op het monument staat. Robbert Vink is een vriend van de familie Van Golberdinge en vertelt zo meteen het verhaal zoals dat is opgeschreven door de zoon van Roland van Golberdinge.

Herdenken doen wij ook om het belang van vrijheid door te geven aan de volgende generatie. Ik vind het daarom waardevol dat de leerlingen van Kindcentrum Buitenrijck vandaag aanwezig zijn. Zij hebben dit monument geadopteerd. Ook dragen zij bij aan deze herdenking met het voorlezen van een gedicht en de namen van de mannen die hier zijn doodgeschoten. Fijn en betekenisvol dat jullie er zijn.

Wanneer wij stilstaan bij de vrijheid door de slachtoffers te herdenken, beseffen wij ons dat er vandaag de dag nog steeds onvrijheid is in de wereld. 7 oktober is in dat opzicht sinds vorig jaar wereldwijd een ingrijpende datum geworden. Sindsdien is er in het Midden-Oosten een conflict gaande, dat steeds groter wordt en waardoor er vreselijk veel menselijk leed is. Vandaag denken wij ook aan alle mensen die daar en elders in de wereld in onvrijheid leven.

In onze Rijswijkse samenleving merken wij ook dat er onvrijheid is. Het raakt mij als inwoners zich onvrij of onveilig voelen. Het raakt mij dat wij al 80 jaar in vrijheid leven, maar dat lang niet iedereen écht vrij is. Om ervoor te zorgen dat iedereen echt vrij is, moeten wij naar elkaar omkijken. Elkaar helpen, met elkaar praten. Samen onze problemen oplossen. Dat kan ín vrijheid, maar dat moet ook vóór onze vrijheid. Want echte vrijheid hebben en houden we alleen samen.